Słońce nie jest ani dobre, ani złe. Jest potrzebne. To źródło energii i życia. Ze słońca należy jednak korzystać rozsądnie i z umiarem, pamiętając o odpowiedniej fotoprotekcji. Warto wiedzieć, że promieniowanie UV jako czynnik zewnątrzpochodny aż w 80% jest odpowiedzialne za starzenie się skóry. 

W dzisiejszym artykule poruszę temat wpływu słońca na zdrowie skóry. To temat aktualny w odniesieniu do pory roku i nasłonecznienia i jednocześnie znaczący w kontekście wpływu na zmiany skórne (przebarwienia, oznaki starzenia), z którymi do gabinetów kosmetologicznych zgłaszają się klienci. Wyjaśnienie klientowi, w jaki sposób promieniowanie UV wpływa na skórę, sprawia, że zaczyna on rozumieć, dlaczego ważna jest fotoprotekcja i staje się bardziej zmotywowany do jej stosowania. Takie podejście jest o wiele bardziej skuteczne niż dialog, który wykorzystuje zakazy: nie stosuj, nie wolno. Wiedza – zrozumienie – zalecenie, to odpowiednia kolejność rozmowy z klientem. Zaczynajmy!

Promieniowanie UV – definicja i rodzaje

Ze względu na źródła pochodzenia promieniowanie ultrafioletowe można podzielić na naturalne oraz sztuczne. Największym naturalnym źródłem promieni UV jest Słońce, natomiast światła halogenowe, niektóre typy laserów, lampy rtęciowe, bakteriobójcze,  świetlówki, a także solaria klasyfikowane są jako sztuczne źródła promieni UV. Promieniowanie słoneczne, które dociera do Ziemi różni się długością fal elektromagnetycznych. Promieniowanie ultrafioletowe zwane również nadfioletem oraz ultrafioletem to promieniowanie elektromagnetyczne o długości fali od 40 do 400 nm – znajduje się pomiędzy światem widzialnym dla oka człowieka a promieniowaniem rentgenowskim. Ze względu na długość fal, promieniowanie UV dzielimy na: 

• UVA (o długości fali 320-400nm). Tylko niewielka część promieni UVA jest zatrzymywana przez warstwę ozonową, a fale które przenikają przez chmury i szyby, są obecne przez cały rok, niezależnie od pogody i pory dnia. Spośród wszystkich typów promieniowania, UVA penetruje najgłębiej. Przenikając warstwę rogową naskórka, naskórek, dociera aż do skóry właściwej i tkanki podskórnej.
• UVB (o długości fali 290-320nm). UVB jest zmienne w ciągu roku, a jego intensywność zależy od drogi jaka musi zostać pokonana przez promienie słoneczne. Dlatego też, jego nasilenie zwiększa się w miesiącach letnich, gdy odległość od słońca jest mniejsza. Wówczas, największe natężenie promieni UVB przypada w godzinach 10.00-15.00. Te wysokoenergetyczne promienie wnikają w głębokie warstwy naskórka, a niewielkie dawki przenikają do skóry właściwej. Promienie UVB pobudza melanocyty i tym samym przyczynia się do uwolnienia melaniny, co na skórze widoczne jest jako opalenizna. W tym miejscu warto zaznaczyć, że opalenizna jest mechanizmem obronnym skóry, który nie ma niczego wspólnego ze zdrowiem skóry. Dodatkowo promieniowanie UVB ma wpływ na syntezę witaminy D3.
• UVC (o długości fali 200-290nm). Promieniowanie UVC w większości jest pochłaniane przez warstwę ozonową atmosfery ziemskiej i nie ma bezpośredniego kontaktu ze skórą w warunkach naturalnych. Jednak, z uwagi na wysoką energię, UVC jest wytwarzane w sztucznych warunkach za pomocą lamp. Dzięki działaniu bakteriobójczemu znajduje zastosowanie w sterylizacji i dezynfekcji.

Pozytywne skutki promieniowania UV

Pod wieloma względami Słońce pozytywnie działa na ludzki organizmu. Wzmacnia system odpornościowy, stymuluje produkcję endorfin, które są odpowiedzialne za dobry nastrój i samopoczucie oraz inicjuje syntezę witaminy D3. Witamina D3 odgrywa ważną rolę w metabolizmie wapnia i stymuluje procesy wzrostu komórek, w tym skóry. Więcej o witaminie D3 pisałam tutaj.

Promieniowanie UV zmniejsza objawy atopii związanej z łuszczycą oraz AZS oraz łagodzi wykwity pojawiające się w przebiegu trądziku. Promieniowanie UV działa jak naturalny środek antybakteryjny i zmniejsza populację Cutibacterium Acnes. 

Negatywne skutki promieniowania UV 

Negatywne skutki promieniowania UV są związane z aktywnością cząsteczek, które posiadają niesparowany elektron – wolnych rodników. Wolne rodniki negatywnie wpływają na struktury białek, lipidów i DNA. Wolne rodniki przyczynią się do powstania mutacji w łańcuchu DNA. W konsekwencji dochodzi do zmniejszenia aktywności komórek macierzystych naskórka i skóry właściwej – fibroblastów oraz produkowanych przez nie białek. Nadmiar wolnych rodników jest przyczyną stresu oksydacyjnego (nierównowagi pomiędzy wolnymi rodnikami a antyoksydantami) i prowadzi do przedwczesnego starzenia skóry. Starzenie związane z promieniowaniem UV nosi nazwę fotostarzenia.

Do charakterystycznych objawów fotostarzenia należą: głębokie zmarszczki (bruzdy), grudki (elastoza), przesuszenie i rogowacenie skóry, teleangiektazje oraz zaburzenie pracy melanocytów –  efektem czego są przebarwienia, rzadziej odbarwienia.

Nierozważna i długotrwała ekspozycja skóry na działanie promieni UV może doprowadzić do poważniejszych zmian – od oparzenia, przez odczyny alergiczne po nowotwory.

Jak chronić skórę przed szkodliwym wpływem UV?

Świadomość ochrony przeciwsłonecznej i stosowania wysokiej jakości fotoprotektów wzrasta, co pozytywnie wpływa na skórę. Zawsze, gdy pacjenci pytają mnie, jak spowolnić starzenie skóry, odpowiadam: unikając ekspozycji słonecznej i stosując kosmetyki o wysokim SPF (Sun Protector Factor). Skuteczna ochrona przeciwsłoneczna to pierwszy i najważniejszy krok w kierunku spowolnienia procesów starzenia. Drugim jest stosowanie antyoksydantów zarówno w pielęgnacji domowej, jak i suplementacji/diecie. Podaż antyoksydantów pomaga naprawić lub zmniejszyć negatywne skutki wywołane przez wolne rodniki.

Kosmetolog, w zaleceniach dla klienta powinien uwzględnić:

• Unikanie wystawiania skóry na bezpośrednie działanie promieni słonecznych w godzinach najsilniejszego nasłonecznienia tj. 10-15:00 w okresie letnim,
• Stosowanie wysokiej jakości fotoprotekcji o SPF 30 w okresie jesienno-zimowym, i SPF 50 od wiosny do lata. Najbardziej skuteczne kosmetyki posiadają filtry chemiczne, fizyczne i biologiczne (HEV i IR) oraz antyoksydanty,
• Stosowanie kosmetyków, które pozwalają na szybką i higieniczną reaplikację filtra – mgiełki, pudry mineralne,
• Osłonę i zabezpieczenie wszelkich znamion skórnych, a także narządów wrażliwych (uszy, oczy, usta) kosmetykiem z SPF 50. Dobrym rozwiązaniem są sztyfty, które pozwalają na szybką reaplikację kosmetyku,
• Używanie okularów przeciwsłonecznych, które ochronią zarówno gałkę oczną, jak i delikatną skórę wokół oczu. Okulary powinny mieć oznaczenie UV 400,
• Noszenie kapeluszy, czapek – bezpośrednia ochrona skóry głowy oraz pośrednia – skóry twarzy. W ostatnim czasie na rynku pojawiły się również przyłbice chroniące skórę twarzy przed promieniowaniem UV,
• Nawilżenie i natłuszczenie skóry ciała po ekspozycji na słońce. Stosowanie balsamów, olei z witaminą E – np. olej arganowy,
• Stosowanie antyoksydantów w pielęgnacji domowej skóry twarzy. Serum, krem, ampułki i maski powinny zawierać witaminę C, E, resweratrol, kwas ferulowy 
• Wprowadzenie suplementacji. Dobrym rozwiązaniem jest suplementacja flawonoidów, w szczególności karotenoidów (np. beta-karoten) oraz koenzymu Q10. Q10 wyłapuje wolne rodniki powstające w mitochondriach komórkowych w cyklu Krebsa i tym samym zapobiega dalszym uszkodzeniom tkanek,
• Korzystanie z zabiegów kosmetologicznych, w szczególności mezoterapii igłowej.  Iniekcyjna podaż aminokwasów, witamin i mikroelementów sprawia, że komórki lepiej radzą sobie z wolnymi rodnikami. Skutkiem jest zmniejszenie procesów związanych z fotostarzeniem.

Pomocne może okazać się również wprowadzenie nowych nawyków związanych z dietą (urozmaicenie menu, zwiększenie płynów) i aktywnością fizyczną. Te ostatnie poprzez zmniejszenie wpływu kortyzolu na skórę (treningi dobrane do możliwości organizmu), przyspieszają regenerację komórek.

Podsumowanie

Negatywne skutki promieniowania UV związane są z uwalnianiem i wysoką aktywnością wolnych rodników. Wolne rodniki przyczyniają się utleniania struktur komórkowych i mutacji łańcucha DNA. W konsekwencji dochodzi do zmniejszenia aktywności i/lub zaniku komórek naskórka i fibroblastów. Szerzej o procesach tych mówimy jako o fotostarzeniu. Spowolnienie fotostarzenia jest możliwe poprzez zmniejszenie ekspozycji na promieniowanie UV, stosowanie wysokiej jakości fotoprotekcji, wprowadzenie antyoksydantów do pielęgnacji domowej oraz suplementacji oraz stosowanie zabiegów kosmetologicznych.