Diagnostyka to jedno z najważniejszych narzędzi w pracy kosmetologa. Dzięki niej możliwe jest stworzenie beauty planu, który precyzyjnie odpowiada na potrzeby skóry i uwzględnia jej indywidualne możliwości regeneracyjne. Im większa wiedza i doświadczenie w tym obszarze, tym wyższa skuteczność dobranych terapii. Diagnostyka kosmetologiczna w gabinecie obejmuje kilka kluczowych etapów: szczegółowy wywiad, badanie palpacyjne, diagnostykę laboratoryjną oraz wizualną.

Diagnostyka wizualna pozwala na pogłębioną ocenę stanu skóry, wykorzystując specjalistyczne narzędzia, które ujawniają to, czego nie dostrzeżemy gołym okiem. Profesjonalne urządzenia diagnostyczne dostarczają obiektywnych, naukowych danych, które pozwalają na dokładniejszą analizę problemów skórnych. Tego typu precyzyjna ocena daje zarówno kosmetologowi, jak i klientowi pewność co do skuteczności planowanej terapii. Jednym z najczęściej stosowanych narzędzi diagnostycznych w gabinetach kosmetologicznych jest Lampa Wooda. To urządzenie wykorzystujące promieniowanie UV pozwala na ocenę głębszych warstw skóry, wykrywanie przebarwień, stanów zapalnych czy zmian pigmentacyjnych, które nie są widoczne przy standardowym oświetleniu. O tym, jak skutecznie korzystać z Lampy Wooda i jak interpretować wyniki diagnozy, przeczytacie w dzisiejszym artykule.

Autorką tekstu jest Amelia Pietryka – Monitor Badań Klinicznych z 8-letnim doświadczeniem w badaniach onkologicznych.

CZYM JEST LAMPA WOODA?

Lampa Wooda to urządzenie powszechnie stosowane w dermatologii, a coraz częściej również przez profesjonalnych kosmetologów do wstępnej diagnozy skóry, w tym także skóry głowy. Wynaleziona ponad 100 lat temu przez amerykańskiego fizyka Roberta Williamsa Wooda, lampa ta, w przeciwieństwie do wielu innych wyrobów medycznych, nie straciła na popularności i wciąż znajduje szerokie zastosowanie, nie tylko w dermatologii.

Lampa Wooda to rodzaj lampy kwarcowej, emitującej promieniowanie ultrafioletowe długofalowe (UV-A), znane również jako światło Wooda lub czarne światło. Promieniowanie ultrafioletowe (UV) to promieniowanie elektromagnetyczne o długości fali krótszej niż 430 nm, niewidoczne dla ludzkiego oka. Światło słoneczne zawiera pełne spektrum promieniowania UV, w tym UVA, UVB i UVC, z których każde ma odmienny wpływ na skórę.

DZIAŁANIE LAMPY WOOD’A

Lampa Wooda wykorzystuje specjalny czarny filtr wykonany z krzemianu baru z dodatkiem 9% tlenku niklu. Filtr ten przepuszcza promieniowanie o długości fali w zakresie 320–400 nm, osiągając maksimum przy 365 nm. Dzięki temu możliwa jest emisja długofalowego promieniowania ultrafioletowego (UV-A), które jest kluczowe w diagnostyce skórnej.

Standardowe urządzenie wyposażone jest w cztery świetlówki, które generują promienie ultrafioletowe. Promieniowanie to przechodzi przez szklany filtr, co umożliwia dokładną ocenę stanu skóry, ujawniając zmiany niewidoczne gołym okiem, takie jak przebarwienia, infekcje grzybicze czy zaburzenia pigmentacyjne.

PIERWSZE ZASTOSOWANIE – DIAGNOSTYKA MYKOLOGICZNA

Lampa Wooda pierwotnie znalazła zastosowanie w diagnostyce powierzchownych zakażeń grzybiczych (grzybic skóry) oraz niektórych infekcji bakteryjnych. Emitowane przez nią promieniowanie UV-A umożliwia szybkie wykrycie zmian skórnych, które pod wpływem światła fluorescencyjnego wykazują charakterystyczne barwy, zależnie od rodzaju zakażenia.

Z czasem zastosowanie lampy zostało znacznie rozszerzone, obejmując również ocenę kondycji skóry i pomoc w doborze odpowiednich terapii kosmetologicznych. Każdy typ skóry reaguje na promieniowanie w inny sposób, co ułatwia diagnozę:

• Cera normalna – odbicie niebiesko-fioletowe,
• Cera sucha – blado-różowe refleksy,
• Cera dobrze nawilżona – ciemno-fioletowe odbicie,
• Skóra tłusta – prawie czarne odbicie.

Na podstawie tych obserwacji kosmetolog może podejmować decyzje o dalszej diagnostyce lub zaplanować odpowiednią terapię.

ZASTOSOWANIE W DERMATOLOGII I KOSMETOLOGII

Wykorzystanie lampy Wood’a pozwala zarówno na rozpoznanie oraz różnicowanie zmian skórnych, jak i określenie ich dokładnych granic. Możliwe jest różnicowanie zmian hipopigmentacyjnych (niedobór barwnika w skórze, zmiany bielacze, odbarwienia takie jak w łupieżu pstrym), a także stwierdzenie zmian hiperpigmentacyjnych (nadmiar barwnika w skórze, zmiany takie jak ostuda/melasma, przebarwienia pozapalne, piegi, zmiany posłoneczne, plamy soczewicowate). Światło lampy Wood’a jest ponadto przydatne w ocenie stanu skóry po peelingach chemicznych oraz w diagnostyce fotodynamicznej. Służy także do wykrywania niewidocznych w świetle dziennym zmian skórnych lub zgrubień. Jest ona także przydatna do weryfikacji zmian w formułach kosmetyków – można porównać skład poprzez zestawienie kolorystyczne.

NA CZYM POLEGA ZJAWISKO FLUORESCENCJI?

Działanie lampy opiera się na zjawisku fluorescencji (emitowanie światła przez wzbudzony atom lub cząsteczkę), sprawiającym że różne rodzaje schorzeń wywołują pod wpływem emitowanego światła nadfioletowego poświatę odmiennej barwy. Dzięki temu, możliwe jest określenie rodzaju zmian. Kolorowa poświata widoczna jest, gdy pewne substancje, takie jak kolagen i porfiryny, pochłaniają czarne światło i ponownie emitują je na dłuższej fali w widmie widzialnym. W zależności od rodzaju cery oraz schorzeń występuje różnobarwne świecenie:

• Zielony – w tym kolorze świecą pterydyny związki chemiczne wydzielane przez grzyby chorobotwórcze
• Bladozielony (seledynowy) – wskazuje na obecność zakażenia pseudomonas aeruginosa (pałeczka ropy błękitnej)
• Koralowo-czerwone – barwa wywoływana m.in. przez łupież pstry
• Niebiesko-biały – zmiany hipopigmentacyjne i depigmentacyjne
• Niebiesko-fioletowy – zdrowa skóra, bez zmian chorobowych
• Bladoróżowy – cera sucha
• Brązowy, szaro-brązowy – zmiany hiperpigmantacyjne, przebarwienia
• Czarny (prawie czarny) – cera tłusta
• Biało-srebrny – skóra nadmiernie zrgowaciała
• Pomarańczowo-żółty – zmiany trądzikowe.

Dzięki rozpoznaniu stanu skóry Lampą Wood’a możliwe jest dobranie odpowiedniego do niej zabiegu oraz celowanych kosmetyków.

PRAWIDŁOWE WYKONANIE BADANIA

Aby uzyskać wiarygodne i prawidłowe wyniki z badania lampą Wood’a, należy zastosować kilka poniższych zasad. Badanie musi zostać przeprowadzone w bardzo ciemnym pomieszczeniu a ubiór osoby je wykonującej nie powinien odbijać promieniowania UV. Lampę należy rozgrzewać przed użyciem około 3 minut. Odległość, jaką należy zachować pomiędzy skórą a lampą wynosi około 15-20 centymetrów. W dzień badania nie powinno się używać kosmetyków, miejscowo stosowanych leków, maści, nakładać makijażu, ponieważ składniki w kosmetykach mogą zmieniać odcień fluorescencyjny. Badanie jest całkowicie bezbolesne, bezpieczne i nie niesie ze sobą ryzyka powikłań. Emitowane promieniowanie nie wyrządza szkody ani pacjentowi, ani badającemu lekarzowi lub kosmetologowi. Podczas badania pacjent powinien mieć zamknięte oczy, gdyż promieniowanie UV dociera do rogówki oka. Jedynym przeciwwskazaniem do użycia lampy jest obecność otwartych obrażeń lub ran na diagnozowanym obszarze.

CO MOŻNA ZBADAĆ LAMPĄ WOOD’A?

Różnorodność zastosowań oraz prostota użycia sprawiają, że lampa Wood’a jest użytecznym narzędziem diagnostycznym w praktyce dermatologicznej. Współczesne lampy Wood’a są niedrogie, lekkie, poręczne i łatwe w użyciu. Prawidłowo używane mogą stać się wartościowym narzędziem w codziennej pracy kosmetologa.

Stany zmienione chorobowo lub zakaźnie, które można zdiagnozować lampą kwarcową to m.in.:

Hiperpigmentacje

Zmiany barwnikowe mają wyraźną granicę w świetle lampy kwarcowej, ponieważ światło jest pochłaniane przez zwiększoną ilość melaniny. Przebarwienia mają swoją klasyfikacje i możemy rozróżnić przebarwienia typu naskórkowego i typu skórnego w zależności od ich głębokości. Do określenia głębokości (płytkie, głębokie) zmian barwnikowych na skórze także stosuję się lampę Wood’a. We fluorescencyjnym świetle lampy przebarwienia zlokalizowane płytko wykazują ciemny, brązowy kolor i mają wyraźne granice. Przebarwienia głębokie (związane z obecnością nadmiaru barwnika w skórze właściwej) mają kolor szaro-brązowy i niewyraźne granice. Informacja ta pozwala na dobranie optymalnej terapii oraz określenie czasu w jakim można spodziewać się pierwszych efektów.

Hipopigmentacje 

Skóra z deficytem barwnika ma ostrzejsze granice w czarnym świetle i fluoryzuje jasnoniebiesko-białą (lub czasami żółtawozieloną barwą) dzięki zwiększonej ilości naświetlonego kolagenu skórnego. Wynika to ze zmniejszonej ilości melaniny lub jej braku.

Łupież pstry

Lekko łuszcząca się, uporczywa wysypka na przedniej części klatki piersiowej, ramion i pleców, wywołana przez drożdżaki Malassezia. W świetle Wood’a emituje żółtawą lub pomarańczową poświatę.

Zapalenie mieszków włosowych

Malassezia folliculitis fluorescencyjnie wykazują niebieskawo-białe zabarwienie.

Grzybica owłosionej skóry głowy

Obszary łusek i łysienia spowodowane infekcją grzybiczą. Gatunki Microsporum fluoryzują na niebiesko-zielono (M canis, M audouinii, M ferrugineum, M distortum), Trichophyton schoenleinii świeci na matowo niebiesko. Infekcja grzybicza wywołana przez inne organizmy nie wykazuje fluorescencji.

Trądzik

ma pomarańczowo-czerwoną fluorescencję z powodu obecności bakterii w mieszkach włosowych.

Dzięki zastosowaniu lampy można skutecznie dobrać odpowiednie zabiegi do problemu skóry oraz oceniać efektywność przebiegu terapii i pielęgnacji. Lampa daje także możliwość dokładnej obserwacji granic zmian skórnych, ich intensywności oraz głębokości.

ALTERNATYWNE ZASTOSOWANIE LAMPY WOOD’A

Lampą Wood’a można zdiagnozować kumulację tetracyklin w płytce paznokci. Chlorowodorek tetracykliny stosowany miejscowo wykazuje koralową czerwoną fluorescencję, która zmienia się na żółtą po kilku minutach pod wpływem badania lampą Wood’a. Wiedza ta okazuje się przydatna w celu odróżnienia pigmentacji paznokci wywołanej tetracyklinami od innych przyczyn żółknięcia paznokci.

Można ocenić również równomierność aplikacji peelingu chemicznego zawierającego kwas salicylowy (fluorescencja na zielono). Ta technika pomaga uniknąć nierównomiernego rozprowadzenia roztworu na obszarach skóry.

Ciekawym faktem jest zastosowanie lampy kwarcowej w konserwacji zabytków. Emitowane promieniowanie UV wywołuje świecenie różnych materiałów, co pozwala na uzyskanie informacji o stanie zachowania wierzchnich warstw oraz ujawnia miejsca retuszy.

PODSUMOWANIE

Kompleksowa diagnostyka skóry, obejmująca analizę laboratoryjną, wizualną, instrumentalną oraz szczegółowy wywiad, stanowi fundament skutecznej terapii kosmetologicznej. Dzięki niej możliwe jest precyzyjne dopasowanie zabiegów, opracowanie spersonalizowanej pielęgnacji domowej i ułożenie długoterminowego planu terapii. Ocena rodzaju cery, jej kondycji i indywidualnych potrzeb wpływa na kolejne kroki w pracy z klientem, zwiększając skuteczność podejmowanych działań.

Diagnostyka kosmetologiczna pełni także istotną rolę w monitorowaniu efektów terapii. Umożliwia obiektywną ocenę działania preparatów kosmetycznych i zabiegów, co pozwala na bieżąco weryfikować skuteczność zastosowanych metod. Postępy w terapii potwierdzają trafność postawionej diagnozy, a ewentualne zmiany w kondycji skóry mogą wskazywać na potrzebę korekty planu działania.

W gabinetach, które kładą nacisk na indywidualne podejście do pacjenta, kompleksowa diagnostyka jest nieodzownym elementem pracy. Choć nowoczesne narzędzia diagnostyczne dostarczają cennych informacji, kluczowe pozostają wiedza i doświadczenie kosmetologa. To one decydują o właściwej interpretacji wyników i prawidłowym postawieniu diagnozy, co w konsekwencji przekłada się na skuteczność terapii i zadowolenie klienta.