Leczenie farmakologiczne problemów skórnych budzi kontrowersje zarówno wśród Kosmetologów jak i szukających pomocy, pacjentów. Zanim jednak wydamy ostateczny osąd na temat terapii za pomocą leków, warto poznać mechanizm ich działania i przesłanki do stosowania. Po raz kolejny artykuł przygotowała dla Was Weronika Harnik, ambitna i zaangażowana kosmetolożka, która nie przestaje zadawać pytań o pochodzenie i sposoby leczenia problemów skórnych. W poprzednich artykułach Weronika pisała o: TCA, suplementacji kwasem hialuronowym oraz układzie hormonalnym kobiet.
Trądzik to jedna z najbardziej popularnych chorób skóry, z którą my jako Kosmetolodzy spotykamy się w gabinecie bardzo często. Jest przewlekłą chorobą zapalną mieszka włosowo-łojowego, która w zależności od przebiegu pojawia się na skórze twarzy, klatce piersiowej, plecach, ramionach w postaci zaskórników, grudek, krost, cyst czy torbieli wypełnionych treścią ropną.
W swojej praktyce spotkałam się wielokrotnie z osobami cierpiącymi na trądzik o różnej etiologii występującym nie tylko na twarzy, ale i innych częściach ciała i mimo długich poszukiwań przyczyny ze strony organizmu i jej eliminacji problem, choć zmniejszał się to jednak nie ustępował całkowicie. Biorąc pod uwagę fakt, że ta przewlekła choroba wywiera negatywny wpływ nie tylko na stan skóry, ale również aspekt emocjonalny i socjalny w pewnym momencie pacjenci decydują się na rozpoczęcie leczenia farmakologicznego. W gabinecie dermatologa najczęściej stosowane są trzy rodzaje terapii: leczenie miejscowe, leczenie doustne lub obie jednoczasowo. W tym artykule skupię się na pacjentach leczonych doustnymi antybiotykami oraz roli Kosmetologa w terapii trądziku.
NAJCZĘŚCIEJ STOSOWANE PREPARATY DOUSTNE W LECZENIU FARMAKOLOGICZNYM
W medycynie do leczenia trądziku najczęściej stosuje leki działające od zewnątrz o właściwościach komedolitycznych, przeciwbakteryjnych i przeciwzapalnych wraz z doustnymi antybiotykami i chemioterapeutykami (np. tetracyklina, tetralysal, limecyklina, erytromycyna, minocyklina, biseptol, doksycyklina lub izotretinoiną). Ta ostatnia – izotretinoina – jest podstawą w leczeniu ciężkiej i średniozaawansowanej formy trądziku: ropowiczego, grudkowo-krostkowego, niepoddającego się antybiotykoterapii, ze skłonnością do bliznowacenia i nasilonym łojotokiem. Do najczęściej stosowanych leków zalicza się m.in.:
- Differin (adapalen)
- Retin A (tretinoin)
- Tazorac (tazaroten)
- Tetralysal (tetracyklina)
- Dalacin T (klindamycyna)
- Davercin (erytromecyna)
- Aknemycin (erytromecyna)
- Isotrexin (erytromecyna + izotretinoina)
- Zineryt (erytromecyna + octan cynku/cynk).
W przypadku leczeniu trądziku spowodowanego zaburzeniami hormonalnymi stosuje się m.in.: Spironolakton, Flutamid lub środki antyandrogenowe.
JAK DZIAŁAJĄ LEKI STOSOWANE W LECZENIU TRĄDZIKU?
Makrolidy, tetracykliny i sulfonamidy to grupa antybiotyków ,która oprócz aktywności przeciwbakteryjnej działa przeciwzapalnie i immunomodulacyjnie. Ich przyjmowanie sprzyja wygaszaniu odczynu zapalnego w organizmie hamując lub obniżając wytwarzanie cytokin. W zależności od terapii, antybiotykowe immunomodulatory wpływają stymulująco lub hamująco na układ immunologiczny organizmu. Leki te modyfikują aktywność leukocytów i makrofagów przez zmianę ich funkcji w procesach migracji, fagocytozy, zabijania drobnoustrojów. Równolegle hamują wydzielanie cytokin, a także wpływają na biologię patogenów modyfikując ich metabolizm.
W kontekście trądziku, leki te przede wszystkim ograniczają rozwój charakterystycznych dla trądziku Propionibacterium Acnes, działają przeciwzapalnie, hamują enzym odpowiedzialny za powstawanie wolnych kwasów tłuszczowych oraz normalizują wzrost keratynocytów. Zapobiega to nagromadzeniu treści łojowej i powstawaniu wczesnych zmian trądzikowych. Najlepsze rezultaty obserwujemy przy połączeniu leczenia wewnętrznego i zewnętrznego.
SKUTKI UBOCZNE LECZENIA FARMAKOLOGICZNEGO
Należy pamiętać o działaniach niepożądanych leczenia farmakologicznego i możliwość ich wystąpienia uwzględnić, tworząc spersonalizowany beauty plan. Do tych objawów, które na skórze pojawiają się najczęściej należą: wysychanie błon śluzowych (krwawienie z nosa, dyskomfort w miejscach intymnych), zapalenie czerwieni warg, rumień twarzy, zapalenie spojówek, brzegów powiek i skóry twarzy, ogólna suchość skóry, a nawet przerzedzenie włosów.
Ponadto zmiany w organizmie widoczne są w biochemii ogólnej pacjenta leczonego farmakologicznie. Wśród parametrów możemy zaobserwować zaburzenia związane m.in. z wzrostem poziomu transaminaz wątrobowych AST, ALT, fosfatazy alkaicznej, hiperlipidemię, spadek RBC i WBC oraz wzrost PLT.
PACJENCI STOSUJĄCY LECZENIE FARMAKOLOGICZNE W GABINECIE KOSMETOLOGA
Podczas doboru terapii zabiegowej, pielęgnacji domowej oraz suplementacji kosmetolog powinien kierować się fizjologią zmian, jakie zachodzą w organizmie i na powierzchni skóry pacjenta leczonego farmakologicznie. Owa wiedza jest bardzo ważna także w procesie edukacji pacjenta, zmniejsza ryzyko wystąpienia efektów niepożądanych i buduje zaufanie do profesjonalisty.
Rola Kosmetologa różni się w zależności od podejmowanego leczenia. W trakcie przyjmowania leków z grupy retinoidów (retinol, aldehyd retinolu, kwas witaminy A, tretynoina, izotretynoiną, adapalen, tazaroten) skóra pacjenta przebudowuje się stając się bardzo wrażliwa i delikatna, prawie jak u dziecka dlatego wykonywanie jakichkolwiek zabiegów wiąże się z ryzykiem potencjalnego uszkodzenia jej struktury prowadzącym do pojawienia się trwałych blizn czy przebarwień. W przypadku pacjenta leczonego retinoidami rola Kosmetologa powinna ograniczać się do rzetelnie skomponowanej pielęgnacji domowej w której prym wiedzie silne nawilżanie, odbudowa i ochrona. Kosmetyki te powinny zawierać w swoim składzie NNKT jak np. olej z wiesiołka, peptydy, czynniki wzrostu, skwalen czy ceramidy (Sesderma Factor G Renew Lipid Bubbles, PCA Skin Re-Balance).
W pozostałych wypadkach powinno się zrezygnować z wykonywania zabiegów inwazyjnych i mechanicznego usuwania naskórka na rzecz zabiegów zapobiegających powstawaniu blizn czy przebarwień. Do grona tych ostatnich należą: kwas migdałowy, mlekowy, azelainowy oraz niskie stężenia witaminy C. Dobrym wyborem będą również procedury oparte o składniki nawilżające i odbudowujące skórę, szczególnie gdy do czynienia mamy z leczeniem łączonym, doustnym i zewnętrznym.
ALTERNATYWY DLA LECZENIA FARMAKOLOGICZNEGO
W związku z tym, że leczenie farmakologiczne wydaje się być szybszym i prostszym rozwiązaniem, pacjenci cierpiący na trądzik bardzo często decydują się na nie w pierwszej kolejności. Co my jako kosmetolożki możemy zrobić, aby przekonać ich do alternatywnej drogi? Przede wszystkim zacząć od edukacji w zakresie zmian trądzikowych i roli czynników wewętrznych w rozwoju choroby. Podczas konsultacji Kosmetolog ustala panel badań, niezbędny do diagnostyki przyczynowej oraz beauty plan. Ten ostatni powinien zawierać zabiegi kosmetologiczne, indywidualnie dobraną pielęgnację domową oraz suplementy diety. W kontekście suplementacji, w pierwszej kolejności wdrażamy preparaty, które wyrównuję zdiagnozowane uprzednio niedobory, a następnie te zmniejszające stan zapalny oraz przyspieszające gojenie. Najpopularniejszymi z nich są: kurkumina, kwasy omega-3, witaminy z grupy B, witamina C, resweratrol. W trakcie terapii nie zapominajmy o aspekcie psychologicznym pacjenta, stan skóry bezpośrednio wpływa na poczucie własnej wartości. W trakcie pierwszej konsultacji warto porozmawiać i podzielić się sposobami na redukcję stresu lub zasugerować sesje u psychoterapeuty.
Jakich argumentów użyć, aby przekonać pacjenta do odłożenia decyzji o leczeniu farmakologicznym ? Bądź szczera i profesjonalna. W trakcie rozmowy poinformuj pacjenta, że terapia przyczynowa, w głąb organizmu jest trudniejsza i wymaga więcej pracy, jednak tylko za jej pomocą jesteśmy w stanie zahamować rozwój trądziku i przywrócić zdrowie skóry. Profesjonalne podejście, edukacja pacjenta oraz motywowanie do podjęcia kolejnych kroków stanowi klucz satysfakcjonującej współpracy.
TERAPIA KOSMETOLOGICZNA A LECZENIE FARMAKOLOGICZNE
Dodatkowym atutem w rozmowie z pacjentem może okazać się przedstawienie mu obu perspektyw leczenia, wad i zalet terapii kosmetologicznej i leczenia farmakologicznego.
KIEDY SKIEROWAĆ PACJENTA DO DERMATOLOGA ?
Trądzik to jedna z najczęstszych chorób skóry, z jaką przychodzi się nam na codzień mierzyć w gabinecie. Ciężkie przypadki mają olbrzymi wpływ na psychikę pacjenta, co może prowadzić do wykluczenia z życia społecznego. Gdy pomimo obopólnego zaangażowania problem nie ustępuje lub stan się pogarsza lub nie jesteśmy w stanie zidentyfikować jego przyczyny, skierujmy pacjenta do lekarza specjalisty. Dermatolog w tym wypadku powinien rozszerzyć diagnostykę i wdrożyć odpowiednie leczenie.
Na koniec, warto mieć na uwadze fakt, że w pracy ze skórą trądzikową połową sukcesu jest precyzyjne skonstruowanie beauty planu i regularność w zaplanowanych działaniach. Leczenie farmakologiczne powinno być rozwiązaniem rzadkim i ostatecznym.
Bibliografia:
- Zoe Diana Draelos, Peter T. Puglise, Fizjologia skóry. Teoria i praktyka, pod red. B. Pytus, E. Chlebus, MedPharm Polska, Wrocław 2014.
- Adamski Zygmunt, Kaszuba Andrzej, Dermatologia dla kosmetologów, Edra Urban & Partner, wydanie II, Wrocław 2010.
- Anita Rokowska-Waluch, Badanie zależności między stresem emocjonalnym, a przebiegiem trądziku pospolitego, rozprawa doktorska, Poznań 2014.