Etiopatogeneza trądziku różowatego, różniąc się znacznie od trądziku pospolitego, klasyfikuje go jako odmienną jednostkę chorobową i skłania zarówno kosmetologów, jak i pacjentów do podjęcia działań już na etapie pierwszych symptomów, długo przed pojawieniem się zmian zapalnych. Wśród przyczyn występowania objawów charakterystycznych dla trądziku różowatego najistotniejszą rolę odgrywają zaburzenia naczyniowe. Mogą one być:

• Dziedziczone genetycznie – jednak aby doszło do ich utrwalenia, niezbędna jest ekspozycja na czynniki drażniące, które prowadzą do nadmiernego uwalniania mediatorów odpowiedzialnych za trwałe rozszerzenie naczyń krwionośnych.
• Powodowane rozregulowanym układem immunologicznym, który, aktywując receptory TLR, uwalnia czynnik przeciwzapalny – katelicydyny. Katelicydyny to grupa białek antybakteryjnych wyzwalanych w zakażeniach skóry, wywołujących miejscowe działanie naczyniotwórcze. U osób z trądzikiem różowatym ich stężenie może być nawet dziesięciokrotnie wyższe.
• Związane z brakiem homeostazy organizmu, obejmującym różne obszary, których zdiagnozowanie jest kluczowe dla dalszego postępowania terapeutycznego lub zapobiegania pogorszeniu stanu skóry.
• Rezultatem nieprawidłowej, najczęściej zbyt agresywnej pielęgnacji skóry przez długi okres – na przykład w okresie dojrzewania, gdy w celu eliminacji zmian trądzikowych stosowane są zbyt silne produkty, często bez odpowiedniej wiedzy. Konsekwencją jest stopniowe uwrażliwienie skóry, które po kilku latach może skutkować jej nadwrażliwością i stanowić podłoże do rozwoju trądziku różowatego.

ETIOPATOGENEZA TRĄDZIKU RÓŻOWATEGO

Do najważniejszych czynników związanych z rozwojem trądziku różowatego należą nadmierna aktywność naczyniowa, wrodzona lub nabyta nadwrażliwość nerwów czuciowych na nagłe zmiany temperatury, zaburzenia układu immunologicznego, czynniki środowiskowe, styl życia oraz obecność mikroorganizmów bytujących na skórze, takich jak Demodex folliculorum (nużeniec ludzki).

Badania genetyczne wykazały, że polimorfizmy genetyczne mogą prowadzić do nadmiernej produkcji reaktywnych form tlenu (ROS) pod wpływem światła ultrafioletowego, co również może stanowić czynnik predysponujący do rozwoju trądziku różowatego.

PIERWSZE KROKI

Znając przyczynę problemów skórnych, należy jak najszybciej wdrożyć działania mające na celu wzmocnienie skóry i zapobieganie rozwojowi trądziku różowatego. Pierwszym krokiem jest wprowadzenie odpowiednich nawyków pielęgnacyjnych oraz eliminacja czynników nasilających objawy.

W codziennym funkcjonowaniu warto unikać drastycznych zmian temperatur, intensywnego wysiłku fizycznego, saun oraz gorących kąpieli. Istotne znaczenie ma także dieta – zaleca się ograniczenie spożycia czerwonego wina, gorących potraw, pieprzu cayenne i pomidorów, ponieważ mogą one zwiększać wydzielanie histaminy, co często prowadzi do zaostrzenia objawów trądziku różowatego.

Pielęgnacja skóry powinna opierać się na delikatnym oczyszczaniu, łagodzeniu, wzmacnianiu bariery hydrolipidowej i działaniu przeciwzapalnym. Należy unikać kosmetyków zawierających alkohol benzylowy, alkohol etylowy, substancje zapachowe, konserwanty, barwniki oraz mydła alkaiczne, które mogą dodatkowo podrażniać skórę.

W pielęgnacji warto uwzględnić składniki o działaniu przeciwzapalnym i wzmacniającym, takie jak kwas azelainowy, kwas laktobionowy o właściwościach nawilżających oraz witamina C działająca antyoksydacyjnie. Kosmetyki powinny być dostosowane do pory roku i aktualnych potrzeb skóry.

Kluczowym elementem pielęgnacji jest ochrona przed czynnikami zewnętrznymi, zwłaszcza promieniowaniem UV. Ponieważ filtry chemiczne pochłaniają promieniowanie UV i przekształcają je w energię cieplną, co może zwiększać temperaturę skóry, zaleca się stosowanie filtrów mineralnych lub mieszanych, opartych na tlenku cynku i dwutlenku tytanu, które skutecznie chronią skórę bez ryzyka dodatkowego podrażnienia.

KOSMETOLOG W PRACY ZE SKÓRĄ NACZYNIOWĄ

Pierwszym i najważniejszym krokiem w pracy z pacjentem o skórze wrażliwej, skłonnej do rozwoju trądziku różowatego, jest dokładna konsultacja oraz zidentyfikowanie czynników wpływających na stan skóry. Na tej podstawie należy precyzyjnie opracować beauty plan, dostosowany do indywidualnych potrzeb pacjenta. W zależności od głównego promotora zmian naczyniowych strategia terapeutyczna będzie różna.

Nadmierna aktywność naczyniowa

Nadmierna aktywność naczyń krwionośnych manifestuje się przede wszystkim podczas intensywnego wysiłku fizycznego, spożywania ostrych i gorących potraw, nagłych zmian temperatur, korzystania z saun oraz ekspozycji na słońce. Kluczowym elementem terapii jest zidentyfikowanie przyczyny nadreaktywności naczyń i jej eliminacja lub ograniczenie.

W pracy gabinetowej priorytetem powinno być wzmocnienie bariery ochronnej skóry, poprzez pogrubienie warstwy naskórka, co zapewni dodatkową ochronę dla płytko unaczynionej skóry. Równocześnie istotne jest uszczelnienie naczyń krwionośnych oraz wzmocnienie ich ścian.

Rekomendowane zabiegi kosmetologiczne:

• Mezoterapia igłowa/mikroigłowa z koktajlami zawierającymi witaminę C, rutynę, krzem, antyoksydanty oraz aminokwasy,
• Zabiegi z wykorzystaniem kwasów o działaniu wzmacniającym i łagodzącym, takich jak kwas laktobionowy, glukonolakton, arginina,
• Terapie z czynnikami wzrostu oraz peptydami biomimetycznymi, wspomagające regenerację skóry.

Pielęgnacja domowa powinna zawierać składniki wzmacniające i ochronne, takie jak:

• Arnika górska, krzem, troksyrutyna, witamina C, E, PP,
• Ceramidy, NNKT, skwalen, kwas gamma-linolenowy,
• Wyciąg z kasztanowca, który wspomaga mikrokrążenie i działa wzmacniająco na ściany naczyń.

Wrodzona lub nabyta podatność nerwów czuciowych na nagłe zmiany temperatury

Charakteryzuje się natychmiastowym zaczerwienieniem skóry po ekspozycji na promieniowanie UV, wysiłek fizyczny, gorące kąpiele oraz inne czynniki powodujące gwałtowną zmianę temperatury.

Pierwszym krokiem w diagnostyce jest określenie, czy reakcja ta ma podłoże wrodzone – wynikające z płytkiego unaczynienia skóry, czy też jest efektem czynników zewnętrznych i stylu życia. Wśród możliwych przyczyn nabytej nadreaktywności znajdują się:

• Zbyt agresywna pielęgnacja, osłabiająca barierę ochronną skóry,
• Stres, który może prowadzić do nadreaktywności naczyń krwionośnych,
• Zanieczyszczenie środowiska, wpływające na kondycję skóry,
• Nieprawidłowa dieta, bogata w produkty nasilające reakcje zapalne,
• Niedobory pierwiastków oraz mikro- i makroelementów, które osłabiają funkcje skóry.

Kolejnym etapem jest odpowiedni dobór zabiegów gabinetowych, pielęgnacji domowej oraz suplementacji, dostosowanych do stopnia nadwrażliwości skóry.

W terapii gabinetowej należy skupić się na wzmacnianiu bariery skórnej oraz uszczelnianiu naczyń krwionośnych, analogicznie do działań podejmowanych w przypadku nadmiernej aktywności naczyniowej. Dobrze dobrane procedury pielęgnacyjne pomogą ograniczyć gwałtowne reakcje skóry i zmniejszyć jej podatność na czynniki drażniące.

Zaburzenia pracy układu immunologicznego

Aktywacja receptorów TLR (Toll-Like Receptors) w układzie odpornościowym po kontakcie z obcym elementem prowadzi do uwalniania katelicydyny – białka o właściwościach przeciwbakteryjnych. U osób z trądzikiem różowatym jego poziom może być nawet dziesięciokrotnie wyższy, co przyczynia się do rozwoju stanu zapalnego i zwiększenia przepuszczalności naczyń krwionośnych.

Badania wykazały, że kwas azelainowy hamuje ekspresję genów kodujących katelicydynę, dlatego powinien stanowić kluczowy element terapii w trądziku różowatym. Oprócz jego stosowania warto włączyć składniki łagodzące i przeciwzapalne, takie jak peeling traneksamowy, peeling ferulowy, arginina oraz glutation. W codziennej pielęgnacji skóry korzystne działanie wykazują siemię lniane, arnika górska, olej z kiełków pszenicy, pantenol oraz witaminy z grupy B. Wewnętrzną terapię można wspomóc składnikami o silnym działaniu przeciwzapalnym, takimi jak miód manuka, olej z wiesiołka i czarnuszki oraz kwercetyna. Zastosowanie kompleksowej terapii, obejmującej pielęgnację zewnętrzną oraz wsparcie wewnętrzne, pozwoli na redukcję stanu zapalnego, wzmocnienie naczyń krwionośnych i zmniejszenie nadreaktywności skóry.

Czynniki środowiskowe i styl życia

Zanieczyszczenie powietrza, dieta bogata w gorące i ostre potrawy, cukier, alkohol, zwłaszcza czerwone wino, chroniczny stres oraz brak snu to czynniki mające istotny wpływ na funkcjonowanie organizmu, przyczyniające się do przewlekłego stanu zapalnego i rozwoju cery wrażliwej, predysponującej do trądziku różowatego. Terapia zabiegowa powinna koncentrować się na ograniczeniu wpływu czynników zewnętrznych i minimalizowaniu strat, jakie do tej pory wywołały. Warto działać łagodząco, wykorzystując kwas hialuronowy, chitosan, witaminy A, C, E oraz peptydy z zielonych alg morskich. W gabinecie skuteczne będą również zabiegi z zastosowaniem terapii światłem, takie jak lampa Sollux z niebieskim filtrem czy światło pulsacyjne IPL. Pielęgnacja domowa powinna być ukierunkowana na działanie antyoksydacyjne oraz wzmacnianie bariery naskórkowej, co pozwoli na odbudowę i ochronę skóry przed szkodliwymi czynnikami środowiskowymi.

Choroby współistniejące

Migrena, depresja, nadciśnienie tętnicze, dyslipidemia, cukrzyca typu I, reumatoidalne zapalenie stawów, nadczynność tarczycy oraz inne choroby przewlekłe i autoimmunologiczne często stanowią podłoże do rozwoju skóry naczyniowej. Schorzenia te prowadzą do rozszerzenia, uszkodzenia oraz zwiększenia przepuszczalności naczyń krwionośnych, co sprzyja nadreaktywności skóry i rozwojowi trądziku różowatego.

W pracy gabinetowej kluczowe jest działanie przeciwzapalne, wzmacniające i uszczelniające naczynia krwionośne oraz łagodzące podrażnienia. W terapii kosmetologicznej korzystne efekty przynosi stosowanie kwasu mlekowego, azelainowego i ferulowego, witaminy C, argininy, beta-glukanu, czynników wzrostu, oleju z wiesiołka oraz rutyny. Pielęgnacja domowa powinna uzupełniać składniki aktywne stosowane podczas terapii gabinetowych, wzmacniając skórę i redukując jej nadwrażliwość.

Jako kosmetolodzy nie mamy uprawnień do leczenia tych jednostek chorobowych, jednak możemy wspierać pacjentów poprzez celowaną suplementację i dodatkowe zalecenia. W przypadku depresji warto zasugerować skorzystanie z psychoterapii, a przy częstych migrenach zalecić praktyki relaksacyjne, takie jak medytacja, mindfulness czy ćwiczenia oddechowe. W innych przypadkach warto skierować pacjenta do specjalisty lub wskazać konieczność wprowadzenia zmian w diecie i stylu życia, co może pozytywnie wpłynąć zarówno na stan skóry, jak i ogólne samopoczucie.

Helicobacter pylori / Demodex folliculorum

Helicobacter pylori to bakteria kolonizująca błonę śluzową żołądka, odgrywająca istotną rolę w patogenezie trądziku różowatego. U osób chorych często stwierdza się zaburzenia żołądkowo-jelitowe wywołane jej obecnością, co może prowadzić do zaostrzenia stanów zapalnych skóry. W pracy z pacjentem zarażonym H. pylori kluczowe jest skupienie się na wsparciu układu pokarmowego i leczeniu wewnętrznym. Dieta bogata w jogurty, kefiry, miód, zieloną herbatę, warzywa kapustne oraz owoce jagodowe wykazuje działanie bakteriostatyczne i bakteriobójcze wobec tej bakterii, wspomagając proces leczenia. W kontekście pielęgnacji skóry istotne będzie działanie przeciwzapalne i łagodzące, mające na celu zmniejszenie nadreaktywności i podrażnień.

Demodex folliculorum (nużeniec ludzki) to pasożyt bytujący w ujściach mieszków włosowych, gdzie tworzy skupiska i odżywia się komórkami naskórka oraz składnikami łoju, dlatego występuje najliczniej właśnie w tych miejscach. Jego obecność na skórze objawia się przede wszystkim rumieniem i złuszczaniem naskórka. Ponieważ nużeniec bytując w mieszkach włosowych reaguje na terapie przeciwbakteryjne oraz regulujące pracę gruczołów łojowych, w terapii warto sięgnąć po kwas salicylowy, siarkę, cynk oraz laktoferynę, które wykazują skuteczność w ograniczaniu jego populacji i poprawie kondycji skóry.

Podsumowanie

Trądzik różowaty to przewlekła, wieloczynnikowa dermatoza, której rozwój jest ściśle związany z zaburzeniami naczyniowymi, nadreaktywnością układu immunologicznego, czynnikami środowiskowymi, stylem życia oraz obecnością patogenów, takich jak Helicobacter pylori i Demodex folliculorum. Skóra naczyniowa, szczególnie u osób z predyspozycjami genetycznymi, wymaga wczesnej interwencji oraz działań profilaktycznych, które pozwolą ograniczyć ryzyko zaostrzenia objawów i zapobiec trwałym zmianom skórnym.

Bibliografia:

1. Placek W, Wolska H, Trądzik różowaty – aktualne poglądy na etiopatogenezę i leczenie, Warszawa 2016
2. Jarmuda Stanisława, Ocena udziału roztoczy Demodex folliculorum i laseczek Bacillus oleronius w patogenezie trądziku różowatego, rozprawa doktorska, Poznań 2013
3. Gemza K, Surgiel-Gemza A., Trądzik różowaty – metody terapii oraz ocena skuteczności.