O trądziku napisano już wiele, a jednak nadal jest to temat, który interesuje większość pacjentów, nic dziwnego, wszak trądzik dotyczy niemal 80% populacji. A zatem większości społeczeństwa, ale nie każdego. Podkreślam to, ponieważ regularnie spotykam się ze stwierdzeniem ze strony pacjenta „mam trądzik”, podczas gdy zmiany obserwowane na jego skórze i przeprowadzony wywiad nie prowadzą do diagnozy trądziku. Trądzik jest chorobą dermatologiczną, która swoje podłoże ma zarówno w hormonach, nadmiernym wydzielaniu sebum jak i bakteriach bytujących na skórze (więcej o przyczynach trądziku pisałam tutaj) i wymaga leczenia.
Różnicowanie wykwitów skórnych i prawidłowe rozpoznanie dermatoz jest podstawą wyboru terapii kosmetologicznej. W przebiegu trądziku na skórze pacjenta obserwujemy:
• Zaskórniki zamknięte – czarne punkty świadczące o nadmiernej produkcji sebum, jego zaleganiu i utlenianiu w kontakcie z powietrzem. Gdy mieszek włosowy ulega zapaleniu, dochodzi do powstania krost, guzów czy grudek. Jeśli na skórze obserwujemy jedynie zaskórniki, mówimy o trądziku zaskórnikowym.
• Zmiany zapalne (krosy, grudki, guzy, cysty) to wyniosłe ponad powierzchnię skóry wykwity, których obecność związana jest z bakteriami Propionum Bacterium Acnes i ich uwalnianiu do krwiobiegu. Reakcją organizmu na patogeny jest napływ do miejsca zakażenia komórek układu odpornościowego (leukocytów), co tłumaczy obecność ropy.
• Przebarwienia, blizny – zmiany powstałe na skutek gojenia stanów zapalnych. Przebarwienia najczęściej pojawiają się w konsekwencji na brak stosowania filtrów przeciwsłonecznych podczas występowania i leczenia trądziku. Blizny tj. nierówno rozłożone włókna kolagenowe i elastynowe są skutkiem ustępowania rozległych stanów zapalnych lub ich mechanicznego usuwania (więcej o oczyszczaniu manualnym znajdziesz tutaj) .
Biorąc pod uwagę przyczyny trądziku, jego mechanizm i częstotliwość zachorowania nie dziwi fakt, iż nie istnieje jeden skuteczny sposób na usunięcie trądziku. Doustne środki farmaceutyczne, przeciwtrądzikowe kremy czy w końcu różnego rodzaju akcesoria (szczoteczki, domowe urządzenia kosmetyczne) mogą poprawić stan skóry, ale nie usuną przyczyny jej problemów. Z tego powodu leczenie trądziku powinno odbywać się wielotorowo, a pacjent powinien zostać uprzedzony o czasie terapii i jego roli w procesie leczenia (systematyczność, dokładność, cierpliwość).
Wielokierunkowa walka z trądzikiem
Wielokierunkowa walka z trądzikiem polega na równoległej terapii skóry obejmującej elementy takie jak dieta, regulacja hormonalna, pielęgnacja domowa, zabiegi gabinetowe i w końcu pomoc innych specjalistów.
• Dieta – w ostatnich latach przeprowadzono szereg badań, które wskazują na związek spożywanego jedzenia ze stanem skóry. Wykazano m.in, iż żywność bogata w hormony indukuje rozwój trądziku, a regularne, długoterminowe spożywanie wysokoglikemicznych posiłków może indukować hiperinsulinemię i insulinooporność, zwiększając poziom podobnego do insuliny czynnika wzrostu i obniżając poziom białka wiążącego podobny do insuliny czynnik wzrostu, sprzyjając namnażaniu keratynocytów i apoptozie korneocytów [Badanie Cordian L., Lindeberg S., Acne vulgaris -a disease Western civilization]. W diecie wspomagającej leczeniu trądziku kluczowe znaczenie ma redukcja żywności bogatej w cukry, żywności przetworzonej i nabiału i mięsa (duża zawartość hormonów). Natomiast składnikami, których obecność przyspiesza leczenie trądziku są m.in. NNKT (orzechy, wodorosty, ryby, oleje – rzepakowy, oliwa z oliwek), polifenole obecne w warzywach (gł. kapusta, sałata, oliwki, cebula, szpinak), w owocach (jabłka, gruszki, morele, borówki), błonnik (otręby żytnie, owsianka, jaglanka).
• Regulacja hormonalna. Gruczoły łojowe, których nadmierna aktywność prowadzi do zalegania sebum i tworzenia zaskórników w największym stopniu reagują na hormony androgenowe, których głównym przedstawicielem jest testosteron. Zaburzenie równowagi pomiędzy jego wytwarzaniem (wyraźnie wyższym w okresie pokwitania) a stężeniem pozostałych hormonów prowadzi do zalegania łoju w mieszku włosowym i w konsekwencji do stanu zapalnego. Stosowane doustnie środki hormonalne zmieniają równowagę hormonalną na korzyść estrogenów, hamując działanie androgenów – co wyjaśnia skuteczność antykoncepcji w leczeniu trądziku. Niestety, przyjmowanie hormonów bez wyraźnej ich potrzeby i z pominięciem badań obrazujących stan hormonów w organizmie może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych w przyszłości, takich jak problemy z układem krążenia, nieregularne miesiączki, utrudnione zajście w ciąże czy popularne choroby tarczycy. Leczenie trądziku za pomocą hormonów powinno być szczegółowo zaplanowane, i zawsze musi odbywać się z poprzedzeniem pełnej diagnostyki. Uważam, iż o ile hormonalna równowaga w organizmie jest niezbędna dla leczenia trądziku, o tyle jest ona często nadużywana, i w środowisku medycznym i wśród pacjentów, którzy szukając remedium na trądzik decydują się na wieloletnie przyjmowanie środków antykoncepcyjnych.
- Leczenie dermatologiczne – doustne retinoidy to silne środki farmakologiczne, których mechanizm prowadzi do regulacji ekspresji genów w obrębie mieszka włosowego i hamowaniu produkcji wydzielania sebum, które uznawane jest za czynnik wyzwalający trądzik. Doustne retinoidy nie są leczeniem pierwszego wyboru, ponieważ ich stosowanie niesie ze sobą wiele skutków ubocznych (nadmierne wysuszenie błon śluzowych, krwawienie z nosa, pogorszone widzenie, bóle w kościach, bóle głowy). Wykorzystuje się je w leczeniu trądziku ropowiczego i w przypadku braku efektów na inne sposoby terapii.
- Pielęgnacja domowa – zewnętrzna pielęgnacja skóry trądzikowej ma ogromne znaczenie dla jej poprawnego funkcjonowania, dlatego powinnna być ona dobrana przez specjalistę. Przypadkowe stosowanie środków opisanych jako przeciwtrądzikowe może skórze poważnie zaszkodzić, ich składy najczęściej bazują na substancjach uszkadzających płaszcz hydro-lipidowych, a to m.in. jego obecność ma kluczowe znaczenie w poprawie stanu cery. Omówienie problemu z kosmetologiem powinno rozpoczynać terapię przeciwtrądzikową.
- Zabiegi kosmetologiczne. Przewaga zabiegów profesjonalnych nad pielęgnacją domową polega na stosowaniu wyższych stężeń składników aktywnych, ich mieszankach czy głębokości penetracji produktu. W leczeniu trądziku w gabinecie wykorzystuje się zabiegi takie jak:
◦ Peelingi chemiczne: kwas salicylowy, kwas migdałowy, kwas azelainowy. Jednym z najskuteczniejszych zabiegów z użyciem mieszanki kwasów jest Acnelan, którego efekty widoczne są już po pierwszym zabiegu.
◦ Retinol i pochodne witaminy A tutaj(artykuł na ten temat znajdziesz ).
◦Zabiegi z antyoksydantami, które redukują ilość powstałych w wyniku stanu zapalnego wolnych rodników i uszczelniają naczynia krwionośne.
◦ Zabiegi odbudowujące płaszcz hydro-lipidowy oparte na surowcach bogatych w NNKT i glikozaminoglikanach (w tym kwasach PHA – glukonolakton, kwas laktobionowy).
- Redukcja stresu – podobnie jak z dietą, wykazano iż stres uruchamia kaskadę reakcji indukującą zmiany trądzikowe. Współpraca pacjenta z psychologiem, opanowanie stresu i odnalezienie sposobów na jego rozładowanie zwiększa i przyspiesza efektywność terapii.